İş Mahkemelerinde yapılan yargılamalarda zamanaşımı, faiz türü, faizin başlangıcı, dikkate alınacak ücret gibi konular sürekli hem yargılama aşamasında hem de kararın icraya konulması sırasında uyuşmazlıklara konu olmaktadır.
Bizde bu yazımızda İş Mahkemelerinde sık sık dava konusu yapılan alacak kalemlerinin zamanaşımı süresini, faizin türünü, faiz başlangıç tarihini inceleyeceğiz.
1. Kıdem Tazminatı:
- Kıdem Tazminatı 4857 sayılı İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanunu kapsamındaki işçiler için söz konusu olur. Türk Borçlar Kanunu Kapsamındaki işçiiler için kıdem tazminatı söz konusu değildir.
- Kıdem tazminatına 4857 sayılı İş Kanunu açısından iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren mevduata uygulanan en yüksek faiz, Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu açısından ise temerrüt var ise temerrüt tarihinden, temerrüt yok ise dava tarihinden itibaren yasal faiz uygulanır.
- Kıdem tazminatında zamanaşımı önceden 10 yıl iken, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte zamanaşımı 5 yıla düşürülmüştür. 25/10/2017 tarihinden sonra sona eren iş sözleşmeleri açısından zaman aşımı iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren 5 yıldır. 25/10/2017 tarihinden önce sona eren iş sözleşmeleri açısından zamanaşımı süresi 10 yıldır ancak bu sözleşmeler için süre her hâlükârda 25.10.2022 tarihini geçemeyecektir.
- Kıdem tazminatının hesabında 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işçiler ve Deniz İş Kanunu kapsamındaki işçiler için giydirilmiş brüt ücret uygulanır. Ancak Basın İş Kanunu kapsamındaki işçiler için giydirilmiş brüt ücrete ilişkin bir düzenleme yoktur ve çıplak brüt ücret üzerinden hesaplama yapılır. Kıdem tazminatında tavan sınırı vardır.
2. İhbar Tazminatı:
- İhbar tazminatı 4857 sayılı İş Kanununda, Deniz İş Kanununda, Basın İş Kanununda ve Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir.
- Tüm işçiler için yasal faiz uygulanır ve faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir.
- İhbar tazminatı zamanaşımı önceden 10 yıl iken, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte 25/10/2017 tarihi itibariyle zamanaşımı 5 yıla düşürülmüştür. 25/10/2017 tarihinden sonra, sona eren iş sözleşmeleri açısından zaman aşımı iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren 5 yıldır. 25/10/2017 tarihinden önce sona eren iş sözleşmeleri açısından zamanaşımı süresi 10 yıldır ancak bu sözleşmeler için süre her hâlükârda 25.10.2022 tarihini geçemeyecektir.
- İhbar tazminatının hesabında 4857 sayılı Kanun ve Deniz İş Kanunu açısından brüt giydirilmiş ücretten hesaplanır. Basın İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu açısından ise çıplak brüt ücretten hesaplanır.
3. Kötüniyet Tazminatı:
- 4857 sayılı İş Kanununda, Deniz İş Kanununda ve Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Bu kanun kapsamındaki işçiler kanunlarda belirtilen diğer şartları sağlamaları şartıyla faydalanabilirler.
- İşveren işçiden kötüniyet tazminatı isteyemez. Sadece işçi işverenden kötüniyet tazminatı isteyebilir.
- Kötüniyet tazminatına tüm kanunlar açısından yasal faiz uygulanır ve faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir.
- Kötüniyet tazminatında zamanaşımı önceden 10 yıl iken, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte 25/10/2017 tarihi itibariyle zamanaşımı 5 yıla düşürülmüştür. 25/10/2017 tarihinden sonra, sona eren iş sözleşmeleri açısından zaman aşımı iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren 5 yıldır. 25/10/2017 tarihinden önce sona eren iş sözleşmeleri açısından zamanaşımı süresi 10 yıldır ancak bu sözleşmeler için süre her hâlükârda 25.10.2022 tarihini geçemeyecektir.
- İhbar tazminatından ayrı olarak, ihbar tazminatının 3 katı olarak hesaplanır, doğal olarak giydirilmiş brüt ücretten hesap yapılmış olur.
4. Sendikal Tazminat:
- Sendikal tazminat 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda düzenlenmiştir. Bu nedenle kanun kapsamındaki bütün işçiler yararlanabilir. Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanununa tabi olmasının bir önemi yoktur.
- Sendikal tazminata yasal faiz uygulanır ve faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi).
- Sendikal ayrımcılığın yapıldığı tarihten itibaren 10 yıldır. Zamanaşımı 6098 sayılı Kanuna tabi olduğu için 7036 sayılı Kanun’un sendikal tazminatı kapsamadığı, zamanaşımı süresinde öncesinde ve sonrasında bir değişiklik olmadığı öğretide ifade edilmektedir.
- Sendikal tazminat brüt çıplak ücretten hesaplanır.
5. Ayrımcılık tazminatı:
- Ayrımcılık tazminatından, İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu kapsamındaki işçiler faydalanabilir.
- Ayrımcılık tazminatına yasal faiz uygulanır ve faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi).
- Ayrımcılık tazminatı iş sözleşmesinin feshine bağlı olarak talep ediliyor ise; zamanaşımı süresi önceden 10 yıl iken, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile birlikte 25/10/2017 tarihi itibariyle zamanaşımı 5 yıla düşürülmüştür. 25/10/2017 tarihinden sonra, sona eren iş sözleşmeleri açısından zaman aşımı iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren 5 yıldır. 25/10/2017 tarihinden önce sona eren iş sözleşmeleri açısından zamanaşımı süresi 10 yıldır ancak bu sözleşmeler için süre her hâlükârda 25.10.2022 tarihini geçemeyecektir. Ancak iş sözleşmesinin devamı sırasındaki bir ayrımcılığa bağlı olarak ayrımcılık tazminatı talep ediliyor ise TBK gereğince 10 yıl olarak uygulanmaya devam edilecektir.
- Ayrımcılık tazminatı brüt çıplak ücret üzerinden hesaplanır.
6. İşe Başlatmama tazminatı (iş güvencesi tazminatı):
- İş güvencesi kapsamında olan İş Kanunu kapsamındaki işçiler ile Basın İş Kanunu kapsamındaki işçiler bu haktan faydalanabilir.
- İşe başlatmama tazminatına yasal faiz uygulanır. İşveren tarafından işe başlatmama tarihinden itibaren faiz uygulanır.
- Zamanaşımı süresi işçinin işe başlatılmadığı tarihten/işe başlatmadığının kabul edildiği itibaren 10 yıldır.
- 01/01/2018 tarihinden önce açılan davalarda işe başlatmama tarihindeki brüt çıplak ücrete göre hesaplama yapılır. 01/01/2018 tarihinden sonra açılan davalarda dava tarihindeki brüt çıplak ücrete göre hesaplama yapılır.
7. Boşta Geçen Süre Ücreti:
- İş güvencesi hakkı olan işçiler faydalanabilir.
- Ücret olması nedeniyle mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. Faiz başlangıç tarihi işçinin boşta geçen süre ücretinin ödenmesi talepli, işe başlamaya ilişkin başvurusunun işverene tebliği tarihidir. Boşta geçen süre ücretinin ödenmesi işe başlama başvurusunda belirtilmemişse faiz başlangıç tarihi dava tarihi olur .
- Zamanaşımı süresi, işe iade sonrası işe başlama başvurusundan itibaren 5 yıldır.
- 01/01/2018 tarihinden önceki davalarda işçinin iş sözleşmesi 4 ay daha devam ediyormuş gibi brüt giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanır. Çünkü kanun işçiye ödenmesi gereken yan haklara da işçinin hak kazanacağını düzenlemiştir. 01/01/2018 tarihinden sonraki davalarda ise, işe iade dava tarihindeki brüt giydirilmiş ücrete göre hesaplama yapılması gerekir.
8. Bakiye Süre Ücreti:
- Belirli süreli ve asgari süreli sözleşmelerde söz konusu olur.
- Bakiye süre ücreti bir ücret değil tazminattır.
- Yasal faize tabidir. Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi).
- Türk Borçlar Kanununda düzenlendiği için, zamanaşımı süresi TBK 146 gereği 10 yıldır. İş sözleşmesinin feshinden itibaren işlemeye başlar.
- Sözleşme devam etseydi ödenmesi gereken ücretlere göre hesaplama yapılır. Ancak işçinin bu sürede elde ettiği gelirler ve işi yapmaması nedeniyle yapılmayan giderler mahsup edilir.
9. Fazla Mesai Ücreti:
- İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ile Türk Borçlar Kanunun kapsamındaki işçiler faydalanabilir.
- İş Kanunu açısından mevduata uygulanan en yüksek faize tabidir. Borçlar Kanunu, Basın İş Kanunu ile Deniz İş Kanunu açısından yasal faize tabidir.
- Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir(ıslah edilen miktar için ıslah tarihi). Ancak Basın İş Kanunu açısından temerrüt gerekmez.
- Dönemsel brüt çıplak ücret üzerinden (ait olduğu aya ilişkin ücret) %50 zamlı olarak hesaplama yapılır.
- Zamanaşımı süresi 5 yıldır. Dönemsel olduğu için ödenmesi gereken ay (muaccel olduğu tarihten) itibaren 5 yıl içinde istenmelidir.
10. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti:
- İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ile Türk Borçlar Kanunun kapsamındaki işçiler faydalanabilir.
- 2016 yılı öncesi için yılda 14.5 gün, 2016 yılı sorasında yılda 15.5 gün ulusal bayram ve genel tatil vardır (1 ocak, 23 nisan, 1 mayıs, 19 mayıs vb, ramazan bayramı, kurban bayramı). Bu günlerde çalışma halinde işçiye ayrıca 1 günlük ücret ödenmelidir. Ancak Basın İş Kanunu açısından fazla mesai gibi %50 zamlı ücrete tabidir.
- İş Kanunu açısından mevduata uygulanan en yüksek faize tabidir. Borçlar Kanunu, Basın İş Kanunu ile Deniz İş Kanunu açısından yasal faize tabidir.
- Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi). Ancak Basın İş Kanunu açısından temerrüt gerekmez.
- Zamanaşımı süresi 5 yıldır. Dönemsel olduğu için ödenmesi gereken ay (muaccel olduğu tarihten) itibaren 5 yıl içinde istenmelidir.
- Dönemsel ücret üzerinden (ait olduğu aya ilişkin ücret) hesaplama yapılır.
11. Hafta tatili ücreti:
- İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ile Türk Borçlar Kanunun kapsamındaki işçiler faydalanabilir.
- Ücret olması nedeniyle mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. Ancak Borçlar Kanunu ve Basın İş Kanunu açısından yasal faiz uygulanır.
- Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir(ıslah edilen miktar için ıslah tarihi). Ancak Basın İş Kanunu açısından temerrüt gerekmez.
- Dönemsel ücret üzerinden %50 zamlı hesaplanır.
- Zamanaşımı süresi 5 yıldır. Dönemsel olduğu için ödenmesi gereken ay (muaccel olduğu tarihten) itibaren 5 yıl içinde istenmelidir.
12. Ücret (maaş):
- İş Kanunu, Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ile Türk Borçlar Kanunun kapsamındaki işçiler faydalanabilir.
- İş Kanunu açısından mevduata uygulanan en yüksek faize tabidir. Borçlar Kanunu, Basın İş Kanunu ile Deniz İş Kanunu açısından yasal faize tabidir.
- Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi). Ancak Basın İş Kanunu açısından temerrüt gerekmez.
- Dönemsel ücret üzerinden (ait olduğu aya ilişkin ücret) hesaplama yapılır.
- Zamanaşımı süresi 5 yıldır. Dönemsel olduğu için ödenmesi gereken ay (muaccel olduğu tarihten) itibaren 5 yıl içinde istenmelidir.
13. Cezai Şart:
- Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir. Ancak tüm işçiler için söz konusu olabilir.
- Cezai şarta yasal faiz uygulanır.
- Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi).
- Zamanaşımı süresi iş sözleşmesinin feshinden itibaren 10 yıldır.
14. Yıllık izin ücreti:
- Yıllık izin hakkı, İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanunu ile Türk Borçlar Kanunu kapsamındaki işçilere kanunlarında hak olarak düzenlenmiştir.
- Tüm çalışanlar açısından yıllık izine yasal faiz uygulanır. Faizin başlangıç tarihi karşı taraf temerrüde düşürülmüşse temerrüt, düşürülmemişse dava tarihidir (ıslah edilen miktar için ıslah tarihi).
- Zamanaşımı süresi iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren işler. 01/07/2012 tarihinden önce sona eren iş sözleşmeleri için 5 yıl, 01/07/2012 tarihinden sonra sona eren sözleşmeler için 10 yıldır. 25/10/2017 tarihinden sonra, sona eren iş sözleşmeleri açısından zaman aşımı iş sözleşmesinin fesih tarihinden itibaren 5 yıldır. 25/10/2017 tarihinden önce sona eren iş sözleşmeleri açısından zamanaşımı süresi 10 yıldır ancak bu sözleşmeler için süre her hâlükârda 25.10.2022 tarihini geçemeyecektir.
- Yıllık izin ücreti fesih tarihindeki brüt çıplak ücretten hesaplanır.
- Basın İş Kanunu açısından yıllık izin ücretinin hesabında 5953 sayılı Kanunun 29.maddesi gereği iki kat hesap yapılması gerekir. Ancak Yargıtay son kararlarında bu görüşünden dönmüştür.
Comments